۱۳ بهمن ۱۴۰۱، چند عکس به موضوع اصلی شبکههای اجتماعی تبدیل شد؛ عکسهای مردی با صورتی تکیده، گونههای گود رفته و سر تراشیده با استخوانهای بیرون زده از پوست که دقیقا روشن نبود در کجا گرفته شدهاند. ۴۳ روز بود که فرهاد میثمی، کنشگر مدنی و زندانی سیاسی میگفت دست به اعتصاب غذا زده است.
آقای میثمی با همین چهره متفاوت در یکی از عکسها سه کتاب در دست داشت: راه باریک آزادی نوشته دارون عجم اوغلو و جیمز ای. رابینسون، استبداد نوشته تیموتی اسنایدر و قدرت بیقدرتان، اثر معروف واسلاو هاول.
همزمان، عکس بدن لاغر و تکیده او، در کنار یکی از عکسهای قدیمیاش که قبل از زندان گرفته شده بود، وضعیت جسمی او را به مرکز توجه کاربران شبکههای اجتماعی تبدیل کرد. او در عکس قدیمی، سرحال و خندان دیده میشد و وضعیتش یادآور آخرین روزهایی بود که در دی ۱۳۹۶ هنوز آزاد بود؛ روزهایی که هزاران نفر در شبکههای اجتماعی در واکنش به تصویر خبرساز ویدا موحد، میپرسیدند: «دختر خیابان انقلاب کیست و کجاست؟»
فرهاد میثمی در نهایت به دلیل حمایت از تلاشهای «دختران خیابان انقلاب» علیه حجاب اجباری، سر از زندان درآورد.
انتشار عکسهایی از آخرین وضعیت او با چهرهای نحیف و متفاوت، واکنشهایی از سوی حکومت نیز درپی داشت. خبرگزاری میزان، رسانه رسمی قوه قضاییه ایران در اینباره نوشت: «پیگیریهای روابط عمومی سازمان زندانها نشان میدهد فرهاد میثمی در این دوره خاص اعتصاب غذا نکرده اما به همبندیها و مسئولین زندان اعلام کرده من کمترین مقدار غذا را مصرف میکنم.»
آزادی در آستانه اتمام دوره محکومیت
آقای میثمی شامگاه ۲۱ بهمن در حالی که ابتدا قرار بود با سپردن وثیقه از زندان آزاد شود ولی نپذیرفته بود، بدون تودیع هیچ سندی و در حالی که در فاصله ۹ مرداد ۱۳۹۷ تا ۲۱ بهمن ۱۴۰۱ از هیچ مرخصیای استفاده نکرده بود، آزاد شد.
ماموران وزارت اطلاعات شامگاه ۹ مرداد ۱۳۹۷ او را در خانهاش در حالی که میزبان «ضیا نبوی» فعال دانشجویی – سیاسی بود بازداشت کردند که البته آقای نبوی یک روز بعد از آن آزاد شد. تفتیش خانه آقای میثمی با ضبط اقلامی چون چندین بج سینه که روی آن شعار «نه به حجاب اجباری» نوشته شده بود، به همراه چند جلد کتاب پروندهای برای او ساخت. پروندهای با دو اتهام «اجتماعی و تبانی علیه امنیت ملی» و «تبلیغ علیه نظام».
آقای میثمی از جمله نخستین کسانی بود که طعم تبصره مادهٔ ۴۸ آیین دادرسی کیفری جدید را چشید. تبصرهای که به قوه قضاییه و نیروهای امنیتی حکومت این امکان را داده بود تا متهمان امنیتی و سیاسی را از حق برخورداری آزادانه از وکیل در مرحلهٔ تحقیقات مقدماتی محروم کنند؛ همان چند خطی در قانون که میگفت تنها ۲۰ وکیل حکومتیِ گزینششده توسط رئیس قوهٔ قضاییه امکان برعهده گرفتن وکالت چنین پروندههایی را میدهد.
با چنین وضعیتی بازداشت آقای میثمی در سال ۹۷ ادامه یافت و او حدود ۲۰ روز بعد به زندان اوین انتقال یافت. در حالی که روز ۲۱ مرداد ۱۳۹۷، آرش کیخسروی، وکیل آقای میثمی نتوانسته بود به سبب همان تبصره ماده ۴۸ آیین دادرسی کیفری دفاع از او را برعهده بگیرد، همزمان با سالگرد کودتای ۲۸ مرداد با مادرش تماس گرفت و گفت که به دلیل شرایط تحمیلی دست به اعتصاب غذا زده است.
سرانجام ۳۷۵ روز پس از بازداشت او و رسیدگی اولیه به اتهاماتش در شعبه هفتم دادسرای اوین، محمد مقیمی، وکیل او در توییتر از ابلاغ حکم فرهاد میثمی در زندان خبر داد. او به شش سال حبس (پنج سال به اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت مای و یک سال به اتهام تبلیغ علیه نظام) و یکسال محرومیت از حقوق اجتماعی محکوم شد.
او بارها در زندان در اعتراض به عدم دسترسی به داشتن وکیل اختیاری، صدور حکم اعدام برای احمدرضا جلالی و مواردی از این دست، دست به اعتصاب غذا زد.
پزشکی که فعالیت مدنی را برگزید
فرهاد میثمی پس از پایان دوره پزشکی عمومی، رشته پاتولوژی را به پایان نرساند و پا به وادی دیگری به جز سلامت جسم مردم گذاشت؛ تاسیس موسسه فرهنگی – انتشاراتی اندیشهسازان و ورود به بازار پررونق کتابهای کمکدرسی و آمادگی کنکور. موسسه اندیشهسازان نیز مانند بسیاری نشریات مشابه، از نظر تجاری به سرعت به شرکتی موفق تبدیل شد.
اما به قول دوستداران کتابهای اندیشهسازان، آقای میثمی این شرکت را در زمان اوجش منحل کرد.
آقای میثمی درباره چرایی تعطیلی روند انتشار کتابهای آمادگی کنکور با تاکید بر این جمله که «مبادا عدد شوید» در نامهای خطاب به دختری دانشآموز نوشته است:
- «… و من دختر مهربانی را میشناختم که هر چند وقت یک بار به یکی از مراکز نگهداری کودکان بیسرپرست سر میزد و چه محبتها که به بچههای آنجا داشت و چقدر به آنها میرسید و بچههای آنجا چقدر او را دوست داشتند. روزی که دیدم به خاطر رتبهٔ چهاررقمی کنکورش دارد گریه میکند، نشستم و هایهای به حال انسانیت گریستم. و بر خودم لعنت فرستادم که مترهامان را چه شدهاست. آیا داریم ارزش انسانی یک فرد را با این اندازه میگیریم که توانستهاست در ۱۸ دقیقه به چند سؤال از ۲۵ سؤال عربی پاسخ دهد؟»
بعد از انحلال موسسه اندیشهسازان، آقای میثمی به فعالی مدنی تبدیل شد که پیگیر اندیشههای تحولخواهی بدون خشونت بود و در ارتباط با موضوعاتی مانند وضعیت زندانیان یا تبعیض علیه زنان، فعالیت میکرد.
او در دهه ۹۰ به دعوت کانون کتاب آشیانه دانایی، در دانشگاه اصفهان حاضر شد تا در ارتباط با «خشونت پرهیزی» سخنرانی کند. و در همین سخنرانی بود که آقای میثمی، اقدامات ویدا موحد، نرگس حسینی، شاپرک شجریزاده و رویا صغیری را از مصادیق اعتراض مدنی «خشونتپرهیز» توصیف کرد.
آقای میثمی همچنین در همان سخنرانیها توضیح داد که چرا راهپیمایی ۲۵ خرداد ۱۳۸۸ نمونه یک کنش خشونتپرهیز است.
فرهاد میثمی در دوره تحمل محکومیتش کتاب «مبانی مبارزه خشونتپرهیز»، نوشته مایکل نیگلر را که یک راهنمای گام به گام مبارزه با استبداد بدون اعمال خشونت توصیف شده، ترجمه کرده است.
حالا علاوه بر عکسهایی که از تن نحیفش در زندان منتشر شد، او در عکسی دیگر در دیدار با جمعی محدود از کنشگران مدنی، بار دیگر مطالعه سه کتاب «قدرت بیقدرتان»، «استبداد» و «راه باریک آزادی» را توصیه کرد.
ضیا نبوی، دوست آقای میثمی که این عکس را در توییترش منتشر کرد، نوشت: «با جمعی محدود و عموما دانشجو و در حول و حوش جنبش زن، زندگی، آزادی گپ زدیم. آقای میثمی گفت تلاش میکند به تدریج سلامت و توان کامل جسمیاش را بازیابی کند.»